Skriva út ##pt##

Kunningartøkni C

1. Samleiki

Kunningartøkni er týðandi lærugrein í nútíðar samfelagnum, eitt nú, tá ið talan er um at velja og nýta tøkni til m.a. at leita fram, brúka, viðgera og miðla dátur, upplýsingar og kunning.

Lærugreinin fevnir um samspælið millum kunningartøkni og tann tøkniliga framburðin umframt nýtsluna av kunningartøkni í útbúgving, vinnulívi og í samfelagnum annars. Lærugreinin gevur eitt ástøðiligt innlit í hesa tøkni umframt verkligan førleikan í at nýta tøknina.

2. Endamál

Endamálið við undirvísingini í kunningartøkni er:

  • at geva næminginum eitt amboð, so hann betur gerst førur fyri at kunna seg í alheims vitanarsamfelagnum og í sambandi við, at fakligir og tvørfakligir spurningar verða viðgjørdir
  • at menna kunnleika næmingsins til grundleggjandi partarnar í kunningartøknini, eitt nú tólbúnað og ritbúnað
  • at næmingurin lærir at nýta samvirkandi miðlar til skjalfestan og samskifti, umframt at leggja fram og flyta upplýsingar við at nýta kunningartøkni
  • at geva næminginum ástøðiligt og verkligt innlit við ítøkiligum royndum í, hvussu einstaklingar, útbúgvingarskipan, vinnulív og samfelag nýta og kunnu nýta upplýsingar í sambandi við kunningartøkni
  • at lýsa samspælið millum tólbúnað, ritbúnað og brúkara, so næmingurin fær eina fatan av, hvussu kunningartøkni kann verða brúkt sum amboð í sambandi við útbúgvingina og aðrar verkligar uppgávur
  • at lýsa ymisk trygdarkrøv og vandamál, umframt reglur og mannagongdir í sambandi við, at kunningartøkni verður nýtt
  • at geva næminginum førleikar í at gera skipaða leiting og savnan av upplýsingum og at kanna og eftirmeta hesar á kritiskan hátt
  • at styrkja og menna almenna- og lestrarførleika næmingsins við at geva næminginum eitt vitanaramboð til alheimin í einum fakligum og tvørfakligum samanhangi.
  • at geva næminginum eina fatan av, hvussu kunningartøknin verður skipað í undirvísingini í øðrum lærugreinum, og hvussu hon kann verða við til at geva næminginum eitt alment tøkniligt grundarlag fyri vali av víðari útbúgving.

3. Stig og tímatal

Undirvísingin í kunningartøkni á C-stigi fevnir um 75 klokkutímar.

4. Øki

Fakliga innihaldið í lærugreinini er lutað sundur í kjarnaøki og ískoytisøki. Kjarnaøki eru kravd øki, ið fevna um umleið 80% av klokkutímatalinum á hvørjum floksstigi. Ískoytisøki eru valfrí øki, sum lærari og næmingar í einstaka flokkinum velja í felag. Ískoytisøki fevna um umleið 20% av klokkutímatalinum á hvørjum floksstigi. Næmingurin fer til munnliga próvtøku í bæði kjarnaøkjum og ískoytisøkjum, har ein verkætlan er grundarlag undir próvtøkuni.

Kjarnaøki

  • kt-rit- og -tólbúnaður og hvussu hesi virka sínámillum og hvussu tey samvirka við tær ytru umstøðurnar og ávirka menniskja og samfelag
  • trygd og vernd í sambandi við kunningartøkni
  • leiðreglur, brúkarasiðvenja og lóggáva í sambandi við kunningartøkni
  • kt-amboð í sambandi við miðlan, at leita eftir vitan, skjalfestan, útrokning og samskifti
  • viðgera dátur í hóskandi ritbúnaði.

Verkætlan

Ein verkætlan, sum er grundarlag undir munnligu próvtøkuni, fevnir í vavi um tað, ið svarar til umleið 20 klokkutímar av undirvísingini. Verkætlanin er ein framleiðsla og ein frágreiðing. Frágreiðingin skal lýsa gongdina til lidnu framleiðsluna. Frágreiðingin skal í mesta lagi vera 15 síður.

Ískoytisøki

Ískoytisøki eru valfrí øki, sum lærari og næmingar í einstaka flokkinum velja í felag. Ískoytisøki kunnu styðja og lýsa eitt ella fleiri kjarnaøki frá øðrum sjónarhornum og vera við til at menna førleika næmingsins samsvarandi teimum førleikamálum, ið ásett eru. Endamálið við ískoytisøkjum er harumframt at geva skúlum og útbúgvingarbreytum rúm fyri serligum eyðkennum og arbeiðsháttum.

5. Førleikamál

Støðisførleikar

Støðisførleikar eru grundleggjandi førleikar, sum menniskju ogna sær tíðliga í lívinum, men sum mugu stimbrast og mennast alt lívið. Støðisførleikar hava avgerandi týdning fyri, at kunnleiki, vitan og førleikar verða ment í øllum lærugreinum. Støðisførleikar eru við til at menna sannkenning, virðing, hugflog og evni til støðutakan og sjálvvirkni. Undirvísingin skal virka fyri, at næmingurin fær hug og sinni at læra og geva sítt íkast til kjak og loysnir.

Í hesum sambandi eru fýra støðisførleikar lýstir við atliti at teimum fortreytum, sum eru galdandi fyri lærugreinina. Í øllum lærugreinum skal næmingurin læra:

  • at virða
  • at samskifta
  • at granska
  • at skapa

At virða

At virða er at virka fyri góðari samveru millum menniskju og fyri góðum samanspæli millum menniskju, náttúru og umhvørvi. Virðing fremur tryggleika og trivnað, ið eru fortreytir fyri gagnligari menning. Undirvísingin skal virka fyri, at hvør einstakur næmingur verður sæddur og hoyrdur, og at hann kennir seg at hava virði og týdning, har hann er.

Førleikin at virða snýr seg í kunningartøkni um at virða tær grundleggjandi reglur, ið náttúran og tað náttúruskapta umhvørvi hava at laga seg eftir, umframt tær treytir, ið skynsom og burðardygg nýtsla av kunningartøkni er fevnd av. Í undirvísingini verður dentur lagdur á, at næmingurin skilir tær ymisku fortreytirnar, ið øll menniskju hava í lívinum, og at hann lærir at virða tørv og sjónarmið hjá øðrum, uttan mun til aldur, kyn, húðarlit og lívsáskoðan. Næmingurin skal eisini virða sín egna tørv og tað náttúrutilfeingið, vit øll eru bundin at. Hann skal læra at virða tær skyldur og tey rættindi, sum fólkaræði byggir á, eins og hann skal hava virðing fyri, at ymiskar mentanir og samfeløg kunnu byggja á onnur virði enn hansara egnu.

At samskifta

Førleikin at samskifta snýr seg í kunningartøkni um førleikan at bera fram sína hugsan og sína vitan munnliga og skrivliga, og at lesa. Lærugreinin kunningartøkni hevur ein týðandi leiklut í at menna førleika næmingsins at nýta tøknilig amboð umframt faklig hugtøk um samskifti. At samskifta í kunningartøkni snýr seg eisini um at rokna og at nýta tøknilig amboð, ið tæna samskiftinum millum manna sum heild.

Førleikin at bera fram hugsanir sínar munnliga og skrivliga verður mentur við miðvíst at arbeiða við og venja í ymiskum samskiftisstøðum.

Førleikin at lesa og skriva er avgerandi fortreyt fyri øllum samskifti og lærdómi í lívinum. At skriva er at skipa hugsan og menna hugskot; at lesa er at skyna á og tulka. Næmingurin skal duga at lesa og skilja vegleiðingar, talvur, grafar, farstrikur og ímyndir.

Førleikin at rokna snýr seg í kunningartøkni um førleikan at lesa hagtøl, fata bygnað, frymlar og úrtøkiligar skipanir. At rokna er eisini at hugsa skilvíst og loysa greiðsluevni. Hesir førleikar eru fortreyt fyri at skilja og taka støðu til mangar gerandistekstir, og tí hevur undirvísingin í síni heild ein avgerandi leiklut í hesi menning.

Førleikin at nýta tøknilig amboð er í kunningartøkni  at duga at nýta kunningartøkni, ið er ein fortreyt fyri øllum fjarskifti, umframt at nýta starvsstovuútgerð, ið er ætlað hesum floksstigum. Við venjingum skal næmingurin læra at nýta útgerðina rætt og trygt. Ein vandalig meting av upplýsingum av internetinum er eisini partur av støðisførleikunum.

At kanna

At kanna er m.a. at eygleiða, undrast, finna svar og gera royndir. Lærarar skulu geva gætur, at hesir førleikar verða mentir frá lægsta til hægsta stig.

Førleikin at kanna snýr seg í kunningartøkni um at eggja forvitni næmingsins og stimbra hug og dirvi hansara til at seta spurningar og at leita sær ráð og vitan um tøknilig viðurskifti. Næmingurin skal læra at leita upp og ogna sær viðkomandi vitan og kunnleika í bókmentum, handbókum, tíðarritum, á internetinum, umframt at gera verkligar uppgávur.

At skapa

Forvitni, spæl og hugflog eru serligir eginleikar, sum lærarin skal varða um og gera gagn av í undirvísiningini. At skapa er eisini ein førleiki, ið kann vinnast við lærdómi. Næmingurin skal læra at hugsa, tala og skriva sjálvstøðugt og harumframt at menna síni egnu hugskot, og hann skal kenna seg at hava ein virknan lut í egnari menning og læring.

Førleikin at skapa snýr seg í kunningartøkni  um at gera næmingin tilvitaðan um og líta á egin evni, so hann gerst førur fyri sjálvur at byggja á tað, sum lært er. Næmingurin skal læra, hvussu tøknin saman við samskiftisloysnum hevur verið við til at broytt lívsáskoðan, mentan og samfeløg.

Næmingurin evnar at orða spurningar og at seta fram tilhugsanir, sum kunnu verða kannaðar, próvføra og skifta orð um hetta við atliti at øðrum tilhugsanum. Tað merkir, at næmingurin skal vera við í samrøðum, samskifta um hugskot og tosa um spurningar og hugsandi loysnir við onnur.

Næmingurin skal læra, at verkligar royndir og frágreiðingar um tøknilig viðurskifti eru ein partur av skapandi tilgongdini, sum byggir á hugflog, íblástur og treystleika. Við atliti at búningarstigi og serligu gávum næmingsins verður arbeitt miðvíst við skapandi tilgongdum, sum fremja íblástur og stimbra hugflog. Við at arbeiða við myndlum lærir næmingurin at meta um dygdina í avrikum hjá sær sjálvum og øðrum.

Fakligir førleikar

Næmingurin dugir:

  • at greiða frá grundleggjandi virkisháttum í kt-tólbúnaði og forritum í kunningartøkni og hvussu tey virka saman
  • at greiða frá kt-tólbúnaði og forritum, og hvussu hesi virka saman við brúkarum
  • at lýsa tørvin á trygd og vísa á vandamál í sambandi við at ávísur kt tól- og ritbúnaður verður nýttur
  • at brúka kunningartøkni sum samvirkandi miðil til skjalfestan og samskifti
  • at leggja fram og miðla dátur og upplýsingar við kt-amboðum
  • at greiða frá galdandi leiðreglum í sambandi við, at kunningartøkni verður brúkt
  • at arbeiða við skipaðari leiting eftir vitan og kunning, umframt kanna og eftirmeta savnaðu upplýsingarnar kritiskt
  • at velja og brúka kt tól- og ritbúnað sum amboð til at loysa uppgávur í sambandi við næmingauppgávur, útbúgving og samfelag sum heild.

6. Eftirmeting og próvtøka

Eftirmetingar

Einstaki næmingurin skal eftirmetast ávegis í undirvísingargongdini við støði í framløgum og smærri verkætlanaruppgávum. Næmingurin eigur at hava eina greiða fatan av støðu síni í mun til fakligu málini í lærugreinini og eigur at fáa vegleiðing um, hvussu og hvørjum arbeiðast skal við fyri at røkka málunum.

Eftirmetingin verður skjalfest.

Próvtøkuhættir

Hildin verður ein munnlig próvtøka, sum byggir á endaligu verkætlanaruppgávu próvtakarans. Lýsing av uppgávuorðingum verður send próvdómara í seinasta lagi 5 dagar innan próvtøkuna. Áðrenn próvtøkuna umrøða próhoyrari og próvdómari, hvørjar evnisspurningar, próvtakarin skal greina nærri. Verkætlanaruppgávan skal ikki vera rættað ella viðmerkt av lærara ella próvtakara áðrenn próvtøkuna.

Próvhoyringin varir 24 minuttir íroknað próvdøming. Eingin fyrireikingartíð er.

Próvhoyringin tekur støði í eini framløgu hjá próvtakara av endaligu uppgávuni. Harafturat verða settir ein ella fleiri útdýpandi spurningar, sum próvhoyrarin hevur fyrireikað. Próvhoyringin er ein dýpandi samtala millum próvtakara og próvhoyrara, sum kann fevna um viðkomandi evni, bæði úr kjarnaøkjum og ískoytisøkjum.

Dømingargrundarlag

Dømingin er ein meting av, í hvønn mun avrik próvtakarans lúka fakligu førleikamálini í námsætlanini. Dentur verður lagdur á, at næmingurin í framløguni av uppgávuni megnar at vísa kunnleika til ástøði og háttaløg og seta hesi í samband við uppgávuna. Dentur verður eisini lagdur á, at næmingurin vísir á heildarfatan av innihaldinum í lærugreinini, og í hvønn mun hann megnar at svara dýpandi spurningunum.

Givið verður eitt próvtal við støði í einari heildarmeting av munnliga avriki próvtakarans.

Próvtalslýsingar

Munnligt C-stig

Próvtal

Heiti

Lýsing

12

Framúr gott

Framløgan er greið, samanhangandi og væl skipað. Málið er fjølbroytt og neyvt. Próvtakarin er sera virkin í fakligu samrøðuni. Próvtakarin viðger og troytir evnið framúr væl, og evnisviðgerðin er væl grundað við bert fáum ella ongum týðandi manglum. Próvtakarin vísir, at hann hevur gott tak á háttalagi, hevur gott innlit í lærugreinina og dugir væl at nýta vitan og hugtøk úr lærugreinini. Hann megnar væl at flyta seg úr tí ítøkiliga til tað úrtøkiliga.

7

Gott

Framløgan er greið, rímiliga samanhangandi og hampiliga væl skipað. Málið er hampiliga fjølbroytt og gott. Próvtakarin er virkin undir fakligu samrøðuni. Próvtakarin viðger evnið væl, og evnisviðgerðin er rímiliga væl grundað, tó við fleiri manglum. Próvtakarin vísir, at hann hevur tak á háttalagi, hevur innlit í lærugreinina og dugir at nýta vitan og hugtøk úr lærugreinini. Hann megnar at flyta seg úr tí ítøkiliga til tað úrtøkiliga.

02

Nøktandi

Framløgan er rímiliga væl skipað. Málið er nøktandi. Próvtakarin er við í fakligu samrøðuni. Evnisviðgerðin er grunn og heldur illa grundað; tó er hon nøktandi. Próvtakarin vísir lítið innlit í vitan og hugtøk í lærugreinini.

7. At skipa undirvísing

Didaktiskar meginreglur

Undirvísingin skal økja um forvitni og hug at læra við eini hugvekjandi og skapandi tilgongd til lærugreinina. Skift verður ímillum floksundirvísing, royndir og verkætlanir, har dentur verður lagdur á tilgongdina og úrslitið av arbeiðinum. Úrslitið kann verða lagt fram sum t.d. logbók, ritsavn, heimasíða, framløguforrit, margmiðil ella sjónbandsupptøka.

Undirvísingarhátturin skal vera umbroytiligur, so at allir næmingar fáa høvi at menna sínar førleikar í undirvísingargongdini.

Næmingurin skal hava ávirkan á valið av verkætlanunum. Verkætlanirnar skulu brúkast sum partur av undirvísingini og skulu leggjast fram í flokkinum, m.a. við eftirmeting og førleikamenning í huga.

Arbeiðshættir

Undirvísingin verður løgd til rættis við støði í teirri vitan um kunningartøkni, sum næmingurin fær í lærugreinini og í tvørfakligum arbeiði.

Námsætlanin eggjar til, at skift verður ímillum floks-, evnis- og verkætlanarundirvísing.

Verkætlanirnar skulu tryggja, at næmingurin arbeiðir við ymiskum arbeiðsháttum og amboðum í lærugreinini og í tvørfakligum og tøkniligum samanhangi

Verkætlanarundirvísingin skal tryggja framgongd hjá næminginum innan:

  • fakliga breidd
  • fakliga dýpd
  • sjálvstøðugt arbeiði.

Verkætlanarundirvísingin skal tryggja framtøku, og tí skal arbeiðshátturin í mestan mun vera grundaður á royndir og kanningar, har ymiskur kt-tólbúnaður verður testaður, royndur og brúktur.

Sum liður í at røkka einum nøktandi úrsliti við teirri seinastu verkætlanaruppgávuni skulu næmingarnir í undirvísingini hava smærri framløgur. Endaliga verkætlanin, sum er grundarlag undir munnligu próvtøkuni fevnir í vavi um tað, ið svarar til 20 klokkutímar av undirvísing. Verkætlanin er ein framleiðsla og ein frágreiðing. Frágreiðingin skal lýsa gongdina til lidnu framleiðsluna. Frágreiðingin skal í mesta lagi vera 15 síður.

Verkætlanaruppgávan verður gjørd innan karmar, sum skúlin ásetur. Næmingurin ger eina verkætlanarlýsing, sum skúlin skal góðkenna. Mett verður um fakliga breidd og innihald í mun til viðkomandi stig.

Sjálv undirvísingin verður framd við umfatandi nýtslu av kt-amboðum, bæði í sambandi við kanningar, testir, uppgávur, og tá ið hesi verða skjalfest.

Internetið verður brúkt sum leitiamboð í sambandi við upplýsingar, vegleiðingar, forritapartar og kunning annars.

Hevur lærugreinin fingið næmingatíð tillutaða, verður tað skrivliga arbeiðið lagt til rættis, so at framtøka sæst aftur í tí skrivliga avrikinum í lærugreinini, og at samanhangur er við skrivlig avrik í øðrum lærugreinum og í menningini av skrivligu førleikum næmingsins.

Samstarv

Lærugreinin kunningartøkni er partur av yvirskipaða kravinum um samstarv millum tvær ella fleiri lærugreinar. Samstarvast skal við ymiskar lærugreinar um ymisk evni, eitt nú menning av skapandi evnum og KT-førleikum, undirvísing í søgu, tekstframleiðslu, bókmentaligum hugtøkum, málsøgu og samfelag.

Tvørfakligt samstarv kann vera meira ella minni bindandi – frá fullkomnari samkoyring millum lærugreinar við felags tímum og felags tvørfakligum verkætlanum, til bert at fevna um avtalur millum lærarar um at fylgjast í lesnaði (lesa parallelt), t.e. at taka upp somu evni í fleiri lærugreinum samstundis, og soleiðis geva næmingunum fleiri ymiskar tilgongdir til sama spurning.

Tvær høvuðsgrundgevingar eru fyri tvørfakligum samstarvi: 1) ein almenn, ið snýr seg um førleikarnar, næmingurin skal ogna sær og bjóða fram á arbeiðsmarknaðinum, og 2) ein námsfrøðilig, ið snýr seg um skiftandi arbeiðshættir og at geva næminginum innlit í tvørfakligar samanhangir.

Tvørfakligt samstarv skal hjálpa næminginum at síggja lærugreinarnar sum partar av størri heild og letur samstundis upp fyri øðrum og víðari sjónarmiðum. Harumframt eru evnini at samstarva og síggja samanhangir avgerandi, tá ið næmingurin fer undir víðari lestur ella út á arbeiðsmarknaðin.

Skrivlig avrik

Skrivligi parturin er í høvuðsheitinum partur av dagligu undirvísingini og er í størstan mun knýttur at framleiðslum, har skrivlig frágreiðing er neyðugur partur av framleiðsluni.

Kunningartøkni letur upp fyri munagóðum og ítøkiligum møguleikum í sambandi við vegleiðing og umrøðu í sjálvari skrivitilgongdini.

Samrøða

Munnlig framseting hevur reglur og lýsingar, sum næmingurin skal duga at nýta og framhaldandi menna. Skúlin skal tí leggja dent á frásøgn og málburð, og við hesum eggja til forvitni og skapa áhuga fyri móðurmálinum sum eitt intellektuelt amboð, ið skal víðka sjónarringin hjá næminginum. Floks- og bólkakjak skal javnan eftirmetast so, at næmingarnir gerast tilvitaðir um, hvat tað er, sum fær tosið á glið og samrøðuna ella orðaskiftið at rigga og ganga væl.

Lesing

Næmingurin skal haldast til at lesa nógv. Eitt gott lesiumhvørvi í skúlanum er ein treyt fyri at menna góðar og fjølbroyttar lesiførleikar. Hetta verður skapt í flokkinum við nógvum ymiskum lesitilfari og góðum vanum.

Lívlong læring

Umráðandi er, at næmingurin gerst tilvitaður um samfelagsliga og persónliga týdningin av tí menniskjaliga og samfelagsliga tilfeingi, útbúgving er. Tí skulu næmingar eggjast til at umhugsa sína egnu framtíð og seta sær persónlig mál, har lærarin leggur lag á og skapar umstøður, sum stimbra hugin til at læra nýtt alt lívið.