Kjarnin í donskum er danskt mál og danskar bókmentir umframt aðrar bókmentir á donskum máli. Í donskum verður arbeitt við tí danska málinum, bæði við at tosa, lurta, lesa og skriva. Næmingarnir skulu umhugsa, hvat verður lisið, skrivað, lurtað og tosað, og hvussu hetta verður gjørt. Á tann hátt verður danskt til eina lærugrein.

Danskt mál og donsk mentan eru partar av norðurlendskari mentan, og tí gevur danskt kunnleika til onnur norðurlendsk mál og til eina felags mentanarfatan, sum er við til at menna norðurlendska samleikan.

Danskt er við til at stuðla undir menningina av persónligu og fakligu førleikunum hjá næminginum.

Danskt er almennandi og stuðlar næminginum í at røkka málunum, sum eru ásett í kunngerðini fyri útbúgvingarnar á Heilsuskúlanum.

Undirvísingin í donskum á D-stigi hevur til endamáls at styrkja málsligu tilvitanina, so næmingurin mennir sínar lesi- og skriviførleikar og evnini at lurta eftir og lesa ymisk sløg av tekstum. Harumframt er endamálið at styrkja næmingsins fortreytir at gagnnýta danska málið í útbúgvingarligum og starvsligum høpi, at styrkja hansara evni at sannkenna, at uppliva, at virða tolsemi og at vera við í einum felagsskapi.

Eisini fær næmingurin ein formligan førleika og eitt amboð at leita sær vitan og kunning í framhaldandi læring síni.

Undirvísingin í donskum á D-stigi fevnir um 55 klokkutímar.

Fakliga innihaldið í lærugreinini er lutað sundur í kjarnaøki og ískoytisøki. Kjarnaøki eru kravd øki, ið fevna um umleið 80% av klokkutímatalinum á hvørjum floksstigi. Ískoytisøki eru valfrí evni, sum lærari velur í samráð við næmingar. Ískoytisøkið fevnir um umleið 20% av klokkutímatalinum. Næmingurin fer til munnliga próvtøku í bæði kjarnaøkjum og ískoytisøkjum.

Kjarnaøki

Lærugreinin danskt á D-stigi fevnir um fýra kjarnaøki. Økini umskarast og virka fyri ein stórar part saman í undirvísingini.

Tekstatilfarið, sum verður brúkt í heilsuútbúgvingunum, kann t.d. lýsa tey fyribrigdi, sum arbeiðsøkið hjá næmingunum snýr seg um.

Talaða málið

Kjarnaøkið talaða málið snýr seg um samrøðuna, bæði at lurta og tosa. Samrøðan er vegurin til vitan, kunnleika og samleika, og hon er grundarlag undir øllum samskifti ímillum menniskju. Við at luttaka í kjaki um faklig og tilverulig evni skal næmingurin læra at orða seg greitt og grundgeva sakliga fyri egnum sjónarmiðum. Støðan, samskift verður í, setur karm um samskiftisháttin. Undirvísingin skal tí fevna um ymisk tekstsløg, sum hvørt á sín hátt skulu styrkja fatanina av ymiskum munnligum samskiftisháttum og av leiklutum teirra, ið samskifta. Í undirvísingini skal næmingurin gerast kunnugur við málnýtslu í vanligum høpi. Hann skal gerast medvitandi um týdningin av málnýtslu og møguleikum, sum málið hevur sum samskiftismiðil í munnligum og skrivligum samskifti. Hann skal læra rættan danskan framburð og læra at taka virknan lut í samrøðu og kjaki á donskum máli. Harafturat skal næmingurin gerast førur fyri at skilja svenskt og norskt og duga at gera seg skilligan á hesum málum. 

Skrivaða málið

Kjarnaøkið skrivaða málið snýr seg um at lesa og skriva danskt. At lesa og skriva eru javnskipaðar lærutilgongdir, har næmingurin mennir skriviførleikan við at lesa og lesiførleikan við at skriva. Hugur næmingsins at lesa og skriva skal stimbrast og somuleiðis tilvitan hansara um lesi- og skrivitilgongdina. Arbeitt verður á støðugt hækkandi torleikastigi í mállæru og rættskriving og í samvirkanini millum málbúnað, innihald og ætlan við einum teksti. Samspælið millum mál, innihald, tekstslag og uppliving er ein høvuðstáttur í allari bókmentaundirvísing. Týdningarmikið er, at tekstirnir umboða ymisk tekstsløg og tíðarskeið. Næmingurin skal lesa og viðgera eitt breitt úrval av donskum, norðurlendskum og øðrum tekstum frá fornøld til nútíðina, bæði fagrar bókmentir og yrkisbókmentir. Harumframt skal næmingurin uppliva, at danska málið kann gerast vegurin til ein størri norðurlendskan samanhang. 

Samansettir tekstir

Kjarnaøkið samansettir tekstir snýr seg bæði um at lesa og at skapa tekstir. Samansettir tekstir vísir til víðkaða teksthugtakið, har tekstir kunnu vera settir saman av t.d. skrift, ljóði og myndum. Arbeitt verður við ymiskum framsagnarháttum, har tekstviðgerðin er grundað á ástøði um samskifti. Teksttilfarið fevnir t.d. um myndir, teknisøgur, ymiskar tíðinda-, kjak- og heimildartekstir, yrkistekstir, lýsingartekstir, netsíður, filmar, leikir og songtekstir. 

Málkunnleiki

Kjarnaøkið málkunnleiki fevnir um mállæru og málnýtslu. Næmingurin fær innlit í málið sum skipan og tilknýti málsins til mentan og samleika. Arbeitt verður á støðugt hækkandi torleikastigi í grundleggjandi mállæru. Næmingurin skal gerast tilvitaður um, hvussu hann best nemur sær mál, og hann skal læra at nýta ymiskar hættir at loysa málspurningar. 

Ískoytisøki

Ískoytisøki eru valfrí øki, sum lærari og næmingar í einstaka flokkinum semjast um í felag. Ískoytisøki kunnu styðja og lýsa eitt ella fleiri kjarnaøki frá øðrum sjónarhornum og vera við til at menna førleika næmingsins samsvarandi teimum førleikamálum, ið ásett eru. Endamálið við ískoytisøkjum er harumframt at geva skúlum og útbúgvingarbreytum rúm fyri serligum eyðkennum og arbeiðsháttum. Innan tær ymisku útbúgvingarnar verður t.d. arbeitt meira miðvíst við ymiskum og viðkomandi tekstsløgum.

Í lærugreinini donskum á D-stigi eru førleikamálini lutað sundur í støðisførleikar og fakligar førleikar.

Støðisførleikar

Støðisførleikar eru grundleggjandi førleikar, sum menniskju ogna sær tíðliga í lívinum, og sum mugu stimbrast og mennast alt lívið. Støðisførleikar hava avgerandi týdning fyri, at kunnleiki, vitan og førleikar verða ment í øllum lærugreinum. Støðisførleikar eru við til at menna sannkenning, virðing, hugflog og evni til støðutakan og sjálvvirkni. Undirvísingin skal virka fyri, at næmingurin fær hug og sinni at læra og geva sítt íkast til kjak og loysnir.

Í hesum sambandi eru fýra støðisførleikar lýstir við atliti at teimum fortreytum, sum eru galdandi fyri lærugreinina. Í øllum lærugreinum skal næmingurin læra:

• at virða
• at samskifta
• at kanna
• at skapa 

At virða

At virða er at virka fyri góðari samveru millum menniskju og fyri góðum samanspæli millum menniskju, náttúru og umhvørvi. Virðing fremur tryggleika og trivnað, ið eru fortreytir fyri gagnligari menning. Undirvísingin skal virka fyri, at hvør einstakur næmingur verður sæddur og hoyrdur, og at hann kennir seg at hava virði og týdning, har hann er.

Førleikin at virða snýr seg í donskum um at virða danska málið sum samskiftismiðil og mentanarbera. Undirvísingin leggur dent á, at næmingurin skilir tær ymisku fortreytirnar, ið øll menniskju hava í lívinum, og lærir at virða tørv og sjónarmið hjá øðrum, uttan mun til aldur, kyn, húðarlit og lívsáskoðan. Næmingurin skal eisini virða sín egna tørv og tað náttúrutilfeingið, vit øll eru bundin at. Hann skal læra at virða tær skyldur og tey rættindi, sum fólkaræði byggir á, har ímillum teir sáttmálar, ið Sameindu Tjóðir hava samtykt í sambandi við barnarættindi og mannarættindi annars. Eisini skal næmingurin hava virðing fyri, at ymiskar mentanir og samfeløg kunnu byggja á onnur virði enn hansara egnu.

At samskifta

At samskifta snýr seg um førleikan at bera fram hugsanir sínar munnliga og at lesa og skriva. At samskifta snýr seg eisini um at rokna og at nýta tøknilig amboð, ið tæna samskiftinum millum manna.

Førleikin at bera fram hugsanir sínar munnliga verður mentur við miðvíst at arbeiða við munnligum venjingum í ymiskum samskiftisstøðum. At duga at orða seg munnliga á donskum gevur næminginum harumframt møguleika at taka virknan lut í norðurlendskum samskifti.

Førleikin at lesa og skriva á donskum skal mennast og stimbrast alla tíðina, so næmingurin kann ogna sær vitan, upplýsingar og upplivingar. At skriva er at skipa hugsan og menna hugskot, at lesa er at skyna á og tulka.

Førleikin at rokna snýr seg í donskum um at lesa hagtøl, fata bygnað, frymlar og úrtøkiligar skipanir. At rokna er eisini at hugsa skilvíst og loysa vandamál. Hesir førleikar eru fortreyt fyri at skilja og taka støðu til mangar gerandistekstir, og tí hevur undirvísingin í donskum sín lut í hesi menning.

Førleikin at nýta tøknilig amboð er í donskum at duga at nýta teir møguleikar, sum kunningartøknin gevur, so sum tekstviðgerðarforrit og samskiftisforrit. Næmingurin skal eisini duga at velja og meta um tær upplýsingar, hann fær. Við at nýta tøknilig amboð kann næmingurin samskifta og samstarva uttan mun til tíð og stað. 

At kanna

At kanna er ein íborin førleiki. Vit rannsaka umhvørvið fyri at klára okkum í lívinum. At kanna er at eygleiða, undrast, finna svar og gera royndir. Lærarar skulu geva gætur, at hesir førleikar verða mentir frá lægsta til hægsta stig.

Førleikin at kanna snýr seg í donskum um at eggja forvitni næmingsins og stimbra hug og dirvi hansara til at seta spurningar og at leita sær ráð og vitan um danskt mál og bókmentir. Næmingurin skal læra at leita upp og ogna sær viðkomandi vitan á bókasøvnum, í bókmentum, handbókum, á internetinum o.s.fr. Næmingurin skal eggjast til at síggja gagn og gleði í yrkis- og fagurbókmentum og til at fregnast um mál- og bókmentafrøðiligar spurningar, sum bjóða forvitninum av. Við dømum og venjingum skal næmingurin læra at nýta vísindaliga framferðarháttin og at handfara keldutilfar á ein sakligan og siðiligan hátt.

At skapa

Forvitni, spæl og hugflog eru serligir eginleikar, sum lærarin skal varða um og gera gagn av í undirvísingini. At skapa er eisini ein førleiki, ið kann vinnast við lærdómi. Næmingurin skal læra at hugsa, tosa og skriva sjálvstøðugt og at menna hugskot síni, og hann skal kenna seg at hava ein virknan lut í egnari menning og læring.

Førleikin at skapa snýr seg um at gera næmingin tilvitaðan um og líta á egin evni, so hann gerst førur fyri sjálvur at byggja víðari á tað, sum lært er. Næmingurin skal læra, hvussu bókmentalig og listarlig nýbrot hava broytt lívsáskoðanir og mentan. Næmingurin skal læra, at tekstframleiðsla er ein skapandi tilgongd, sum byggir á hugflog, íblástur og treystleika. Við atliti at búningarstigi og serligu gávum næmingsins verður arbeitt miðvíst við skapandi tilgongdum, sum fremja íblástur og stimbra hugflogið. Við royndum og ognaðum førleikum skal næmingurin læra at meta um dygdina í avrikum hjá sær sjálvum og øðrum. 

Fakligir førleikar

Næmingurin dugir

1. at nýta skrivaða og talaða málið hóskandi, rætt, greitt og neyvt í yrkisfakligum, útbúgvingarligum og almennum høpi
2. at fyrihalda seg til rætt mál, rættskriving og teknseting, umframt til reglur og siðvenju fyri málnýtslu í yrkisfakligum, útbúgvingarligum og almennum høpi
3. at greiða frá málbygnaði, nýtslu og virkisføri í ítøkiligum yrkisfakligum, útbúgvingarligum og almennum høpi.
4. at eyðmerkja, fyrihalda seg til og brúka vitan um leiklutin og týdningin hjá málinum í yrkisfakligum, útbúgvingarligum og almennum høpi
5. og gerst stinnur lesari, sum lesur skjótt, við fatan, innlivan og umhugsni, tekstir, sum í ein ávísan mun eru torgreiddir málsliga og innihaldsliga
6. at samla saman, velja burturúr og greiða frá, umframt viðgera prentað ella ravtøkniligt tekstatilfar
7. at gera eina miðvísa greining og meting av ymiskum tekstasløgum og tekstasniðum og síggja hesi í frásjón
8. at skipa eina skrivitilgongd frá hugskotið til úrtøku, umframt taka lut í samrøðu um egna úrtøku og skrivligu úrtøkuna hjá øðrum
9. at orða sína greining, meting og frásjónargerð, bæði munnliga og skrivliga
10. at nýta viðkomandi lesihættir í mun til tekstsløg og lesiendamál í yrkisfakligum, útbúgvingarligum og almennum høpi
11. at nýta viðkomandi tali-, lurti- og skrivihættir í mun til evni og endamál í yrkisfakligum, útbúgvingarligum og almennum høpi
12. at nýta KT til viðkomandi samskifti í upplýsingasókn
13. at nýta sítt samskiftisinnlit til gagns fyri samstarv og samveru við onnur.

Einstaki næmingurin skal eftirmetast ávegis í undirvísingargongdini við støði í bæði skrivligum og munnligum framløgum. Næmingurin skal fáa eina greiða fatan av støðu síni í mun til fakligu málini í lærugreinini og skal hava vegleiðing um, hvussu og hvørjum arbeiðast skal við fyri at røkka málunum.

Próvtøkuhættir

Hildin verður ein munnlig próvtøka. Talan kann vera um annaðkvørt próvtøkuhátt A ella B. Áðrenn skúlaskeiði 2 endar, tekur lærarin í samráð við næmingarnar avgerð um, hvørjum próvtøkuhátti flokkurin fer til próvtøku eftir. Allir næmingar í einum flokki fara til próvtøku eftir sama próvtøkuhátti 

Próvtøkuháttur A

Próvhoyringin varir í 20 minuttir, íroknað próvdøming. Fyrireikingartíðin er 40 minuttir íroknað útflýggjan av tilfari og vegleiðing.

Próvtøkuspurningarnir verða settir við støði í evnum, økjum o.tíl., bæði úr kjarnaøkjum og ískoytiøkjum. Próvhoyringin fevnir um framløgu próvtakarans á donskum og fakliga samtalu millum próvtakara og próvhoyrara. Samtalan tekur støði í framløgu próvtakarans av tilfari, sum er knýtt at próvtøkuspurninginum, og sum próvtakarin hevur arbeitt við í fyrireikingartíðini.

Próvtakarin verður próvhoyrdur í lisnum og ólisnum próvtøkutilfari, sum kann fevna um styttri tekstir, brot burturúr størri bókmentaverkum ella onnur tekstsløg (t.d. filmar ella myndir). Høvuðsdenturin í próvhoyringini verður lagdur á ólisna próvtøkutilfarið. 

Dømingargrundarlag, tá ið próvtøkuháttur A verður nýttur

Próvhoyrt verður í lisnum og ólisnum tilfari. Ólisna tilfarið skal vera valt soleiðis, at tað í tema ella á annan hátt er knýtt at evnum, økjum o.tíl., sum arbeitt hevur verið við í undirvísingini. Lisna tilfarið, ið er próvtøkugrundarlag undir munnligu próvtøkuni, fevnir um uml. 100 ns. av styttri tekstum á bundnum máli, óbundnum máli og yrkisbókmentum umframt eitt ritverk. Tekstirnir skulu í síni heild síggja til, at øll faklig mál í lærugreinini eru umboðað.

Lisna og ólisna tilfarið skulu annaðhvørt vera skyld í evni, tíðarhøpi ella tekstslag. Ólisna tilfarið, sum er umleið 3 normalsíður ella samsvarandi tí, skal greinast og tulkast. Ein normalsíða er 1300 bókstavir. Lisna tilfarið verður brúkt til at seta ólisna tilfarið í frásjón. Próvtakarin skal við støði í fakligari tilgongd og støðisførleikum sýna evni sjálvstøðugt at leggja fram og viðgera tilfar við støði í próvtøkuspurninginum. Próvtakarin skal sýna, at hann dugir at taka fram týðandi tættir í tilfarinum, seta teir í samband við tættir í undirvísingini og seta próvtøkutilfarið í frásjón.

Givið verður eitt próvtal við støði í einari heildarmeting av samlaða avriki próvtakarans. Í metingini skal størri denturin verða lagdur á førleika próvtakarans at viðgera ólisna tilfarið. 

Próvtøkuháttur B – synopsupróvtøkuháttur

Próvtøkuháttur B er synopsupróvtøkuhátturin, har næmingurin fer í dýpdina við evninum, áðrenn farið verður til próvtøku.

Fakligu økini í próvtøkuhátti B eru tey somu sum í próvtøkuhátti A, men tilgongdin er øðrvísi, t.e. val av tilfari í sambandi við próvtøkuna og fyrireikingin til próvtøkuna.

Munnliga próvtøkan varir 20 minuttir, íroknað próvdøming. Eingin fyrireikingartíð er.

Próvhoyringin byrjar við framløgu próvtakarans av samandráttinum og verður síðani ein samrøða millum próvtakara og próvhoyrara/próvdómara.

Í framløguni skal próvtakarin lýsa arbeiðið við gerð av samandrátti og arbeiðstilgongdina.

Próvhoyringin tekur støði í framløgu próvtakarans av próvtøkutekstinum og í fakligari samtalu millum próvhoyrara og próvtakara. 

Dømingargrundarlag, tá ið próvtøkuháttur B verður nýttur

Tilfarið, sum næmingurin sjálvur hevur valt at arbeiða við undan próvtøkuni, skal annaðhvørt vera skylt í evni, tíðarhøpi ella tekstslag, sum arbeitt hevur verið við í undirvísingini..

Í metingini av samandrátti próvtakarans verður hugt eftir, hvussu væl samandrátturin er skipaður, eitt nú við atliti at greiðleika, innihaldi, málburði, keldulista, stavseting og teknseting.

Í metingini av munnligu framløguni verður dentur lagdur á greiðan málburð, fjølbroytta og trygga nýtslu av viðkomandi hugtøkum, og at framløgan er samanhangandi.

Í samlaðu metingini verður dentur lagdur á evni próvtakarans at tulka tekst, meta um hann og at seta hann í frásjón, umframt evni hansara at lýsa samspælið millum mál, innihald, tekstslag og høpi. Eisini verður mett um greinandi førleikar próvtakarans í sambandi við bókmentir og onnur tekstsløg.

Givið verður eitt próvtal við støði í einari heildarmeting av samlaða avriki próvtakarans. Í metingini verður størri denturin lagdur á munnligu framløgu próvtakarans. 

Munnlig próvtøka - D-stig

Í hesum parti av námsætlanini verður í stuttum greitt frá teimum didaktisku meginreglum, ið eru støði undir skipan av undirvísing. Hvør einstøk námsætlan myndar didaktiska sjónarmiðið, og saman mynda allar námsætlanirnar tann felags didaktiska pallin, har undirvísing verður útint.

Undirvísingin tekur altíð støði í teimum førleikum, ið næmingurin hevur við sær av tí stigi, hann kemur. Námsætlan og útbúgvingarbygnaður skulu tryggja, at fortreytir fyri fjøltáttaðari undirvísing eru til staðar.

Didaktiskar meginreglur

Í undirvísingini er umráðandi, at førleikarnir at lurta, at tala, at lesa og at skriva renna saman í eina heild. Í teirri ávísu undirvísingargongdini ber til at leggja høvuðsdent á eitt av kjarnaøkjunum, tað kann vera talaða málið, skrivaða málið, samansettar tekstir ella málkunnleika.

Av stórum týdningi er tað, at kjarnaøkini umskarast, tá ið tað ber til, og tá ið tað verður mett at vera hóskandi. Sum dømi kundu partar úr kjarnaøkinum málkunnleiki verið samskipaðir við pørtum úr kjarnaøkinum skrivaða málið. Á tann hátt kundi vitan um málsøgu verið við til at gjørt fatanina av eldri tekstum meira fjøltáttaða, samstundis sum vitan um málsins bygnað t.d. kundi verið nýtt í tekstgreining.

Munnligi tátturin skal verða raðfestur høgt, og samrøðan er kjarnin í hesum tátti. Munnligar framløgur skulu skipast inn í undirvísingartilgongdina, so næmingurin stigvíst venur seg við at leggja fram. Dentur verður lagdur á, at næmingurin sameinir munnligar framløgur við egin skrivlig verk, nýtslu av KT-amboðum, ymiskar samskiftishættir o.s.fr. Á tann hátt verður retoriski førleikin hjá næminginum mentur.

Skrivligi tátturin skal eins og tann munnligi í stóran mun vera skipaður inn í dagligu undirvísingina og í fakligu heildina. Á henda hátt kann næmingurin menna seg í skrivitilgongdini og í stigum ogna sær góðar skriviførleikar. Somuleiðis skal verða borið so í bandi, at skrivlig avrik í øðrum lærugreinum eisini kunnu vera partur av skrivligum avrikum í lærugreinini donskum. Umframt at hetta styrkir um tvørfakliga samstarvið, gevur tað næminginum eina greiðari fatan av týdninginum, skriviførleiki hevur fyri alt skrivligt samskifti, og samstundis mennir tað evnini hjá næminginum at orða seg bæði munnliga og skrivliga.

Stigvøkstur

Stigvøkstur merkir støðuga framtøku av einum lægri stigi á eitt hægri. Í læringartilgongdini verður farið frá tí lætta til tað torføra, frá tí einfalda til tað torgreidda og frá tí ítøkiliga til tað úrtøkiliga. Stigvøksturin er oftast tíðartreytaður. Undir stigvøkstrinum liggur eisini kravið um vaksandi ábyrgd og virknari luttøku. Umráðandi er í hesum sambandi, at ljós verður varpað á teir leiklutir, sum næmingur og lærari kunnu hava hvør sær. Samrátt verður um, hvat best er at gera, og hvussu hetta verður gjørt, so næmingurin fær ávirkan á undirvísingina og á egnu læring.

Stigvøksturin kemur serstakliga til sjóndar í teimum førleikamálum, sum lýst eru í námsætlanini. Málini lýsa framúravrikið (hægsta próvtal) og eru bindandi, soleiðis at skilja, at lærari og næmingur altíð arbeiða fram ímóti at náa teimum ásettu málunum so væl sum gjørligt. Fyri at tryggja stigvøkstur er neyðugt, at sett verða ávegismál, sum hjálpa næminginum fram móti endaligu málunum. Umráðandi er eisini, at lærarin er tilvitaður um fortreytirnar hjá einstaka næminginum og tillagar undirvísingina eftir einstaka næminginum. Lærarin skal leggja undirvísingina til rættis, so næmingurin veit frammanundan, hvørji ávegismálini eru. Næmingurin skal gerast tilvitaður um tey krøv, ið sett verða, so hann kann seta upp mál, umhugsa og leggja til rættis sína egnu menning. Næmingurin skal greitt fáa at vita, hvussu hann verður eftirmettur, og hvat metingarstøðið er.

At læra at læra

Næmingurin skal gerast tilvitaður um, hvat tað í grundini er at læra. Eisini skal næmingurin gerast tilvitaður um ymiskar læringarhættir, og hvat endamálið við læringini er.

Undirvísingin skal sostatt ikki bert savna seg um tað, sum lært verður, men eisini um, hvussu lært verður. Umráðandi er, at hugtakið læring verður lýst og viðgjørt í flokkinum, so næmingurin gerst tilvitaður um, hvat hugtakið ber í sær. Næmingurin skal regluliga gerast varugur við, hvussu læringartilgongdin er ætlað, og hann skal verða eggjaður til at umhugsa sína egnu støðu í henni. Dentur skal eisini leggjast á heimaarbeiði, og tann týðandi leiklut hetta hevur í fakligu menningini.

Næmingurin skal frá fyrsta degi skilja týdningin av dansktlærugreinini. Tá ið arbeitt verður við ymiskum sløgum av tekstum, verða ymiskir førleikar mentir. Næmingurin skal fáa fatan av, hvat hesir førleikar kunnu verða brúktir til, eisini uttan fyri skúlans gátt. Undirvísingin í donskum skal gera næmingin tilvitaðan um, at hann í lærugreinini mennist og gerst førur fyri at arbeiða greinandi og kritiskt við teimum ymisku sløgunum av tekstum, skrivaðum eins væl og munnligum. Eisini skal næmingurin verða tilvitaður um, at hann í lærugreinini donskum mennir sær førleikarnar at koma til orðanna í nógvum ymiskum tekstsløgum og samskiftisstøðum.

Arbeiðshættir

Arbeiðshættir skulu veljast so, at teir eru við til at røkka teimum málum, ið sett eru. Í øllum kjarnaøkjum er umráðandi at leggja arbeiðið til rættis so, at ein líðandi stigvøkstur verður tryggjaður. Hetta verður m.a. gjørt við, at týðandi tekstir og tekstsløg verða tikin upp í undirvísingina.

Í donskum skulu ymiskir arbeiðshættir verða nýttir so, at fjølbroytni í lærugreinini kann verða framt miðvíst. Arbeiðshættir kunnu fevna um lærarafyrilestur, einstaklingsverkevni, næmingaframløgu, samrøður í flokkinum, bólka- og toymisarbeiði, verkætlanarevni o.tíl. Tá ið arbeiðshættir verða valdir og lagdir til rættis, er eyðsæð, at lærarin hugsar um stigvøkstur í undirvísingarhættunum, har byrjað verður við lærarastýrdari undirvísing.So hvørt sum næmingarnir búnast og gerast meira sjálvstøðugir, verður hesin lærarastýrdi undirvísingarformur at minka.

Næmingarnir skulu ikki einans duga at fyrihalda seg til boðskap úr tekstum, frá lærara og floksfeløgunum, men í eins stóran mun duga at miðla vitan og boðskap til lærara, floksfelagar og móttakarar uttan fyri flokshølið umframt skúlans gátt.

Arbeiðshættirnir eru tískil neyvt samantvinnaðir við serligum atliti at, hvussu bæði munnligi og skrivligi tátturin verða útintir.

Endamálið við teimum ymsu arbeiðsháttunum er at menna aðrar førleikar enn teir reint fakligu, tað eru førleikar sum t.d. at leita upp og ogna sær viðkomandi vitan, at kanna, at arbeiða sjálvstøðugt, at seta sær mál og at arbeiða evnislagað og miðvíst, at arbeiða tíðaravmarkað, at samstarva, at samhugsa, at brúka og hugsa vitan í nýggjum høpi, at leggja til rættis og evna til eitt avrik, at gera uppgávuorðingar, at brúka ymisk háttaløg, at hugsa nýtt og verkseta, at hugsa djúpari og breiðari um ávíst evni, umframt at taka á seg ábyrgd og hava virðing.

Lærari má altíð gera sær sjálvum og næmingum greitt, hvat endamálið við ávísum arbeiðshátti er.

Samstarv

Lærugreinin danskt er partur av yvirskipaða kravinum um samstarv millum tvær ella fleiri lærugreinar. Samstarvast skal við ymiskar lærugreinar um ymisk evni, eitt nú at menna skapandi evni og KT-førleikar, undirvísing í danskari mál- og bókmentasøgu, tekstframleiðslu, bókmentalig hugtøk og almenn málfrøði og málsøgu.

Tvørfakligt samstarv kann vera meira ella minni bindandi – frá fullkomnari samkoyring millum lærugreinar við felags tímum og felags tvørfakligum verkætlanum, til bert at fevna um avtalur millum lærarar um at fylgjast í lesnaði (lesa parallelt), t.e. at taka upp somu evni í fleiri lærugreinum samstundis, og soleiðis geva næmingunum fleiri ymiskar tilgongdir til sama spurning.

Tvær høvuðsgrundgevingar eru fyri tvørfakligum samstarvi: 1) ein almenn, ið snýr seg um førleikarnar, næmingurin skal ogna sær og bjóða fram á arbeiðsmarknaðinum, og 2) ein námsfrøðilig, ið snýr seg um skiftandi arbeiðshættir og at geva næminginum innlit í tvørfakligar samanhangir.

Tvørfakligt samstarv skal hjálpa næminginum at síggja lærugreinarnar sum partar av størri heild og letur samstundis upp fyri øðrum og víðari sjónarmiðum. Harumframt eru evnini at samstarva og síggja samanhangir avgerandi, tá ið næmingurin fer undir víðari lestur ella út á arbeiðsmarknaðin.

Skrivlig avrik

Skrivligi parturin letur upp fyri tvørfakligum samstarvi og við tí øðrvísi skrivligum avrikum. Heldur enn at lata eitt avrik inn, bara í donskum, kann talan verða um tvørfakligt samstarv, t.d. eina lívssøgu, eina case ella eina framløgu, sum verður undirbygt av power pointi.

Ein grundgeving fyri, at skrivligt arbeiði kann vera partur av tvørfakligum samstarvi, er, at næmingurin lærir, at tað at skriva væl (t.e. greitt og uttan stórvegis villur) ikki bara er eitt krav í mállærugreinunum, men eitt alment krav, ið er knýtt at øllum skrivligum samskifti í øllum lærugreinum.

Næmingurin skal hava venjing í at skriva so, at hann eisini skrivliga kann vera partur av toymisarbeiði og verkætlanum. Á tann hátt kann næmingurin mennast til at geva og taka ímóti viðmerkingum til skrivligu uppritini, sum verða løgd fram, á mennandi hátt. Kunningartøknin letur upp fyri munagóðum og ítøkiligum møguleikum í sambandi við vegleiðing og umrøðu í sjálvari skrivitilgongdini.

Næmingurin skal í minsta lagi lata inn 2 sjálvstøðug, skrivlig avrik í lærugreinini.

Samrøða

Munnlig framseting hevur reglur og lýsingar, sum næmingurin skal duga at nýta og framhaldandi menna. Skúlin skal tí leggja dent á frásøgn og málburð, og við hesum eggja til forvitni og skapa áhuga fyri at læra málið.

Næmingurin skal framhaldandi arbeiða við at lurta og at vera umhugsin, samstundis sum orðatilfeingi og talugávur verða ment. Næmingurin skal sleppa at royna veruligar eins væl og gjørdar samrøður. Floks- og bólkakjak skal javnan eftirmetast so, at næmingarnir gerast tilvitaðir um, hvat tað er, sum fær tosið á glið, og samrøðuna ella orðaskiftið at rigga og ganga væl.

Lívlong læring

Umráðandi er, at næmingurin gerst tilvitaður um samfelagsliga og persónliga týdningin av tí menniskjaliga og samfelagsliga tilfeingi, útbúgving er. Tí skulu næmingar eggjast til at umhugsa sína egnu framtíð og seta sær persónlig mál, har lærarin leggur lag á og skapar umstøður, sum stimbra hugin til at læra nýtt alt lívið.